Hava Trafik Kontrol

Hava trafik. Yolcuların en büyük isteklerinden biri daha hızlı bir şekilde gidecekleri yere varmak. Peki tüm dünyada gerçekleşen bu uçuşlar nasıl oluyor da gökyüzünde kendine bir yer bulup ilerleyebiliyor? Milyonlarca uçağın kontrolü sadece pilotlarda mı?

HAVA TRAFİK KONTROL ve BİR UÇAĞIN UÇUŞ SERÜVENİ

Bir uçağın günlük serüveni uçağın kontrollerinin yapılıp uçuşa hazırlanması ile başlar. Uçak teknisyenlerinin uçuş öncesi kontrolleri, pilotların yerlerini almaları, yakıt alımı derken yolcular boarding için sıraya geçmiş olur. Kapılar kapandığında ise uçağın park yerini terk etmesi gerekir. Bunun için pilot havalimanındaki kulede çalışan meydan hava trafik kontrolörü ile temasa geçer. Bu anda kontrolör uçakla mümkünse gözle temasını gerçekleştirir ve push-back denilen geri itme hareketi için pilota izin verir. Bundan sonra push-back aracı uçağı geriye doğru itmeye başlar. Bu hareket tamamlandığında ise kontrolör bu sefer uçak için uygun bir taksi rotası belirler. Kontrolör pilota taksi hareketine … şu yollar üzerinden serbest olduğunu belirtir. Taksi hareketine başlayan pilot bu esnada kendi kontrol listesinde yapması gerekenleri yapar. Daha sonra kontrolör pilota klerans bilgisi için hazır olup olmadığının sorar. Cevaba göre uçağın gideceği meydan için klerans bilgilerini okumaya başlar. Bu bilgiler içinde gidilecek meydan adı, tırmanış prosedürü, ilk tırmanış irtifası, kalkış sonrası temasa geçeceği yaklaşma frekansı bilgileri gibi bilgiler yer alır. Pilot da bunun read-back denilen geri okuma işlemini gerçekleştirdikten sonra uçak artık pist başı bekleme noktasına kadar gelmiştir. Piste giriş de tahmin edeceğiniz üzere kontrolörün iznine bağlıdır. Kontrolör piste girişi serbest kıldıktan sonra mevcut rüzgar yönü ve şiddetini, pist numarasını söyleyerek kalkış talimatını verir. Bu noktada artık kalkış için gereken konfigürasyon ne ise pilot o ayarlamalar ile kalkışını tamamlar. Kalkıştan bir müddet sonra uçak meydan kontrol frekansından yaklaşma kontrol frekansına geçiş yapar. Yaklaşma kontrolörü ise uçağın seyir irtifasına ulaşması ve takip edeceği rotaya giriş yapabilmesi için çeşitli talimatlar verir. Bu talimatlardan biri de tırmanma ve dönüş talimatlarıdır. Kontrolör gerekli gördüğü takdirde dönüş talimatı verir. Uçak yaklaşma kontrolörünün sorumluluk sahasından ayrılırken bu sefer de saha kontrol frekansına bağlanarak seyir irtifasına ulaşmadan, ulaştığı esnada ve devamında yolculuğunun birlikte geçeceği kontrolör frekansına bağlanmış olur. Saha kontrolörü genel anlamda yurt içinde bir yerden bir yere giden uçuşlar ile ülkemize iniş yapmadan geçiş yapacak uçakların birbirlerinden emniyetli şekilde ayrılarak uçmaları için hizmet vermektedir. 

Bu aşamadan sonra da süreç tam ters şekilde işler. Uçak alçalır ve sırası ile saha kontrolörü-yaklaşma kontrolörü-meydan kontrolörü sorumluluğuna geçerek inişini gerçekleştirir. Bu sayede 1 uçak uçuşunu tamamlamış ve sizi istediğiniz yere ulaştırmış olur. Ancak bu tabii ki 1 uçak için böyle ve kolay gözükse de hava trafik kontrolörleri çalışma saatleri içerisinde oldukça yüksek sayıda uçağı izleyerek birbirlerinden emniyetli şekilde ayrılmalarını sağlamaktadır.

Uçaklar birbirlerinden dikey olarak 1000 feet ayrılarak uçarlar. Yani altlı ve üstlü geçen uçaklar arasında 1000 feet fark vardır. Bu da yaklaşık olarak 300 metreye denk gelir. Bu ayırmaların takibinin sorumluluğu da yine kontrolörlerin denetimindedir. 

HAVA TRAFİK KONTROL VE GENEL HAVACILIK İLE İLGİLİ SORULAR

Şimdi gelelim merak edilen sorulara;

1. Uçaklar neden rüzgara karşı iniş-kalkış gerçekleştirir?

• Uçaklar kanatlarının altından ve üstünden geçen hava akımlarının  yarattığı basınç farkları ile havada kalır. Bu havanın varlığı inişte ve kalkışta da önemlidir. Bu sayede uçaklar daha düşük hızlarda havada tutunabilir. Bu da örneğin inişte yavaşlaması gereken bir uçak için havada tutunması için oldukça büyük bir kolaylık sağlar. Örneklendirmek gerekirse bir uçurtmayı havalandırmaya çalıştığınızı düşünebilirsiniz. Şayet hava durgun ise uçurtmayı havada tutmak için sürekli koşmanız gerekecektir. Ancak şayet havada rüzgar var ise uçurtmayı rüzgara karşı konumlandırdığınızda uçurtma rüzgarın etkisi ile havada kalacak ve daha az güç harcamanıza olanacak sağlayacaktır.

    2.   Hava trafik kontrolörleri uçakları nasıl görmektedir?

• Meydan kontrolörleri gördüğü trafiğe hizmet vermektedir. Bu da uçağın gözle takip edilebilmesini mecburi kılmaktadır. ancak yine de önlerinde radar ekranları mevcuttur. Yaklaşma ve saha kontrolörleri uçakları belirli bir sn. aralığında sürekli yenilenen ekranlarında takip ederler. Genelde her bir uçak noktalar ile görülse de yanlarında bulunan etiketlerdeki bilgiler sayesinde birbirlerinden ayırt edilebilir.  

3. Hava trafik kontrolörleri ekranlarındaki herhangi bir arıza durumunda trafiği nasıl idare etmektedir?

• Kontrolörler ekranlarında oluşan arıza sonucu yedek sistemlerden onlarında arızalanmasında ise trafiği her bir uçaktan aldıkları bilgilere göre yönetirler. Bu yönetimde her bir uçağın konumu, irtifası, hızı gibi bilgileri alırlar ve belirli aralıklarla uçakları ekranlarda görmeden pilotlardan aldıkları konum ve durum raporlarına göre trafiği yönetirler. Oldukça zorlayıcı bir süreç olsa da bununla ilgili temel eğitim teorik ve pratik olarak üniversite eğitiminde verilmektedir. 

4. Uçakları havada tutan şey taşıma kuvveti mi yoksa kaldırma kuvveti mi?

• Uçakları havada tutan Lift yani, taşıma kuvvetidir. Nitekim çoğu zaman kaldırma kuvveti ile karıştırılmaktadır. Kaldırma kuvveti genellikle sıvılara atfedilen bir özelliktir. Taşıma kuvveti ise genellikle hava için kullanılır.

5. Kontrail nedir?

• Bir uçağı izlerken arkasında oluşan bulutumsu şeylere “contrail” ya da “kuyruk izi” denir. Bu kontrailler egzozdan çıkan sıcak havanın yüksek irtifalardaki soğuk hava ile buluşması sonucu ortaya çıkmaktadır.

Roma yazımız için tıklayın.

https://www.instagram.com/p/BxvB0yVgiH4/?utm_source=ig_web_copy_link